Introductie Traaij Driebergen
andere straat intro kaart foto’s ansichten monumenten luchtfoto woningmarkt
De naam Traaij is één van de oudste straatnamen van Driebergen, in de letterlijke zin van het woord al eeuwenoud. De spelling van de naam kende in de loop der tijden drie variaties: Traai, Traay en Traaij. De variant met ij is vandaag den dag de correcte spelling. De weg begon tegenover de oude herberg Het Wapen van Driebergen aan de ‘landstraat naar Utrecht’, min of meer hartje dorp. Het was een lange zandweg, die slingerend over de heide en door de ‘Amersfoortse bergen’ richting Amersfoort ging. Voor zover valt na te gaan werden aan de Traaij – vroeger ook nog wel als Traaiweg aangeduid – eind 17e eeuw de eerste huisjes gebouwd.
De naam Traai, Traay of Traaij is een verbastering van het woord tra of trade, waarmee een wagenspoor werd bedoeld, een zandweg. Het woord komt ook voor in de betekenis van een open strook in het bos -als brandgang en eventueel ook als weg – maar daarvan kan in dit geval nauwelijks sprake zijn: toen de naam Traaij in zwang kwam, was de heuvelrug praktisch nog onbebost. Tussen haakjes (ook in Leersum is er tot op de dag van vandaag een Traaiweg). Rond 1825 strekte de bebouwing van de Traaij nog niet verder dan het bekende ‘Appelshuis’ (Traaij 28-30), omstreeks 1860 was de huidige Van der Muelenstraat bereikt. De in dat jaar aangelegde algemene begraafplaats – inmiddels alweer het ‘oude kerkhof’- lag dan ook, zoals dat hoorde, buiten de bebouwde kom. Lange tijd was de Bessenweg – nu de Dokter Hermansstraat ~ zo ongeveer het einde van de bewoonde Driebergse wereld. Enkele uitzonderingen aan de Zonstraatkant daargelaten, raakte de ‘boven-Traaij’ vooral vanaf 1900 bebouwd.
Was het Driebergse gemeentebestuur in 1898 niet zo standvastig geweest, dan zou de Traaij nu Kroningsstraat of Kroonstraat geheten hebben. Want de bewoners van deze straat – althans 36 van hen – waren de naam Traaij beu en wilden die nu, ter gelegenheid van het kroningsfeest van de jonge koningin Wilhelmina, graag inwisselen voor een betere naam. Maar het gemeentebestuur zag daar niets in, het was altijd Traaij geweest, en dat zou het blijven! Een beroep van de teleurgestelde bewoners op Gedeputeerde Staten kon daar geen verandering in brengen.
De Traaij is de belangrijkste – zeg maar de enige – winkelstraat van Driebergen geworden. Concurrerende winkelconcentraties aan andere straten verdwenen in de loop van de 20e eeuw helemaal (Bosstraat) of raakten sterk uitgedund (Hoofdstraat). In de winkelstraat vond ook de ambulante handel een vaste plek, toen daar in mei 1973 de Driebergse weekmarkt – een warenmarkt – officieel werd geopend. Maar er was al veel eerder markt gehouden aan de Traaij, de biggenmarkt. Die speelde zich af zo ongeveer ter hoogte van de Nassaulaan. Dat is overigens wel al zo’n 75 jaar geleden.
De toegenomen winkeldrukte en toegenomen verkeersdrukte verdragen elkaar op de moderne Traaij steeds minder. Met de invoering van eenrichtings-verkeer in 1964 en een in 1985 doorgevoerde renovatie van de winkelstraat werd het er nauwelijks beter op. Maar ’t wórdt er wél beter op: nog in de loop van 2000 zal het deel van de Traaij tussen Oranjelaan en Hoofdstraat voor gemotoriseerd verkeer worden afgesloten. Nu die vermaledijde bestrating nog.
Aan het voorste stuk van de Traaij ligt sinds jaar en dag een stuk grond braak, tegenover boekhandel Baas. In 1941 werd daar het eenvoudige huisje van schoenlapper-begrafenisondernemer-organist Van Vulpen afgebroken. Twee huisjes die daar nog achter lagen verdwenen pas in de jaren ’80; daarmee was het ‘gaatje’ aan de Traaij een gapend gat aan de Traaij geworden. Naar het schijnt zijn er plannen om daar iets mee te doen. Een dorpspleintje) of een bouwwerk? Voorlopig de laatste kans om aan de architectonisch weinig imponerende Traaij iets fraais toe te voegen, dat wel.
Overgenomen uit ‘Heg en Steg’ van Dick Steenwijk
Uitgeverij Stichting Kleine Geschiedenis van de Heuvelrug, 2000
isbn 90-6720-236-3