Hoofdstraat Schaepmanmonument

Foto Renk Knol 2000

Na de dood van dr. H.J.A.M. Schaepman (1844-1903) werd een commissie in het leven geroepen om een gedenkteken voor deze katholieke theoloog, dichter en staatsman te realiseren. Na jaren van geld inzamelen werd een prijsvraag uitgeschreven voor het gedenkteken. De inzendingen konden de jury niet bekoren en uiteindelijk werd het hoogbejaarde jurylid P.J.H. Cuypers (1827-1921) door de andere juryleden aangezocht een ontwerp te maken. Cuypers toog aan het werk en op 14 juli 1908 kon het beeld ten overstaan van talloze hoogwaardigheidsbekleders (o.a. de aartsbisschop van Utrecht, diverse ministers en hoogleraren) onthuld worden. Voor de locatie van het monument was het open terrein voor het seminarie te Driebergen gekozen, daar Schaepman eerst als student/ priester en later als professor aan dit opleidingsinstituut verbonden was geweest. Schaepman kreeg na 1880 landelijke bekendheid door zijn lidmaatschap van de Tweede Kamer als strijdvaardig en begaafd politicus. Hij wist onder meer met zijn protestantse evenknie A. Kuyper gedaan te krijgen dat het kiesrecht werd uitgebreid. Deze herziening van de grondwet op dat punt betekende de politieke emancipatie van de confessionele partijen in Nederland.

Het voetstuk van het zeszijdige gedenkteken is in rustica uitgevoerd met blokken ijzersteen. De opbouw bestaat uit zes spitsboogvelden tussen pinakels, bekroond door een wimberg en kruisbloem. In het spitsboogveld aan de straatzijde is levensgroot de priester Schaepman afgebeeld. Hij heft zijn rechterhand en steunt met zijn linkerarm op een bundel papieren. Onder dit beeld is de leuze van Schaepman gebeiteld: Credo pugno Ok geloof in de strijd). Beneden deze spreuk staat de volgende tekst vermeld: ‘Dr Herman Johan Aloysius Maria Schaepman, geboren te Tubbergen, den 2″ Maart 1844, overleden te Rome den 2 l” Januari 1903, en aldaar op het Campo Santo del Tedeschi begraven.’ In de spitsboogvelden links en rechts van het standbeeld is respectievelijk de volksvertegenwoordiger en de staatsman Schaepman in reliëf uitgebeeld. Beide reliëfs zijn van citaten van Schaepman voorzien (links uit Görres en rechts uit O’Connell). In het reliëf als staatsman is Schaepman omringd door zijn politieke vrienden Kolkman, De Beaufort, Kuyper, Goeman Borgesius en Van Houten. Het veld dat vroeger naar het seminarie gericht stond, geeft Schaepman weer als mislezende priester, met daaronder een citaat uit zijn werk Alberdingk Thijm. In de overige velden is Schaepman als dichter en hoogleraar afgebeeld. Wederom zijn citaten uit zijn geschriften als onderschrift gebruikt. Op de pijlers tussen de velden zijn symbolen aangebracht die de deugden en gaven van Schaepman verzinnebeelden, te weten fides (geloof), justitia (rechtvaardigheid), charitas giefde), fortitudo (moed), sapientia (wijsheid) en perseverantia (volharding). In de frontonvelden zijn onder meer de monogrammen van Christus en Maria aangebracht. Het geheel wordt bekroond door een beeld van St. Joris en de draak. St. Joris is het symbool van de strijdbare christen, die de Kerk tegen de helse draak, het kwaad of satan, verdedigt. De zeshoekige vorm van het monument en de opzet zijn géinspireerd op het zogenaamde Scaligergraf in Verona. Het monument is gesitueerd binnen een ronddeel omsloten door heggen waartussen banken en lantaarns zijn geplaatst op initiatief van de ‘Verfraaiings Vereeniging’ die hiervoor geld had ingezameld. De banken werden geplaatst door de firma Gebr. Appels.
Lit: J.P., 1908; Kraal, 1909, p. 51; Luttervelt, 1949, p. 137.
besluit: 01031999   categorie R   dbr 149
bron: Monumenten Inventarisatie Provincie Utrecht, 1996; Driebergen-Rijsenburg, Geschiedenis en Architectuur